صدا (کلی)

  در بین تمام آلاینده های شغلی سروصدا بیشترین میزان انتشار را داشته و تقریبا در هر صنعتی وجود دارد . سروصدا نه تنها بروز بیماری ، بلکه سبب آزار برآشفتگی فرد نیز می شود ، ایجاد  تداخل در مکالمات و ممانعت از سمع اصوات هشدار دهنده ، سبب بروز حوادث ناگوار و کاهش تولید می گردد .

 

  به عنوان یکی از استرسهای عمومی ، سروصدا زمینه را برای بروز مشکلات قلبی عروقی فراهم می آورد ، مهمترین اثر آن در جهت ایجاد کاهش شنوایی در افراد در معرض می باشد .

 

عقیده بر آن است که کاهش سروصدای محیط در حدی که مانع بروز اثر سیستم شنوایی گردد ، از بروز سایر عوارض آن نیز جلوگیری می نماید .

اپیدمیولوژی :

   حدود 1 الی 4 در صد جمعیت کشورهای  توسعه یافته در معرض سطوح مخاطره آمیز سروصدا می باشند و این به معنی فقدان یا عدم کارایی برنامه های حفاظت از شنوایی یا HCP (Hearing Conservation Plograms  ) در این کشورهاست .

از مهمترین مشاغل در معرض خطر ، می توان به کار با ماشین آلات صنعتی ، نساجی ، تولید چوب و الوار و کاغذ ، تولید تنباکو وچرم ، صنعت شیشه گری ، صنعت چاپ ، صنعت حمل و نقل و همچنین صنایع تولید فراورده های گوشتی همچون سوسیس و کالباس بدلیل وجود کاترها که وظیفه مخلوط کردن مواد را دارند و اتاق های پوخت که با بخار گرم کار می کنند اشاره نمود .

تعداد افرادی که در صنعت در معرض سروصدای مخاطره آمیز قرار دارند ، بسیار بیشتر از افرادی است که در معرض سایر عوامل مخاطره آمیز شغلی قرار می گیرند .

 

 

افراد نه تنها در معرض سروصدای محیط کار خود قرار دارند بلکه در بسیاری از فعالیتهای غیر شغلی مثل شکار ، موتور سواری ، گوش دادن موسیقی و غیره نیز در معرض سروصدا قرار دارند .

 

از طرف دیگر ، عواملی مثل افزایش سن ، مصرف داروها و بیماری های مختلف نیز بر روی شنوایی تاثیر می گذارد و بدین ترتیب تعیین آنکه چه درصدی از کاهش شنوایی ناشی از محیط کار می باشد را دشوارتر می سازد .

 

اثرات صدا :

    اثرات صرو صدا دارای جنبه های مختلف می باشد و در قسمت های مختلفی از بدن تاثر می گذارد که در زیر به آنها اشاره شده است :

·  یکی از آشکار و جدی ترین اثرات مواجه با سروصدا ، افت شنوایی Hearing loss است . تماس پیاپی با صدا موجب آسیب عصب شنوایی شده و افت شنوایی عصبی خوانده می شود .

·  اثرات بهداشتی و فیزیولوژیکی غیر شنوایی صدا مانند اثرات عصبی روی فرد درون ریز ، اثرات روده ای معدی و ایمونولوژیکی ، خستگی ، سردرد و تحریک پذیری می باشد .

·  Garcia ( 1993 ) به بررسی اثرات صدا و ارتباط با فشار خون در 806 کارگر پرداخت و افراد را برحسب کاهش شنوایی در فرکانس 4000 هرتز به دو گروه کاهش شنوایی بیش از 60 دسی بل و کمتر از 60 دسی بل تقسیم کرد ، در گروه اول میانگین فشار خون بیشتر بود .

·  در اثرات صدا بر عملکرد شغلی گاوورن ( 1982 ) در این زمینه 58 پژوهش را بررسی نمود 29 پژوهش کاهش عملکرد را گزارش کرده و 24 پژوهش هیچ اثر سوئی را نشان نداده ، در 7 پژوهش بهبود عملکرد شغلی و جود داشته است .

·  در اثرات صدا در بازدهی طبق تجربیات گریوالد با کاهش 5/14 در صدی سروصدای کارگاه بازدهی 8/8 درصد افزایش و همچنین اشتباه در ماشین نویس ها 29 درصد کاسته شده است .

·  طبق برآورد WHB سروصدا روزانه چهار میلیون دلار خسارت وارد می آورد که به اشتباه شنیدن ، فشار ذهنی و خستگی ناشی از صدا مربوط می باشد .

 

صوت بعنوان یک عامل زیان آور و بیماریزا مطرح می باشد و موضوع پایشهای زیست محیطی عوامل زیان آور در مواد قانونی 55 ، 92 ، 95 قانون کار و 88 و 95 قانون تامین اجتماعی مطرح می باشد که به چند مورد از آنها در صفحه بعد اشاره شده است .

 

صدا را می توان از چند دیدگاه بررسی کرد :

1- دیدگاه ایمنی : صدای بیش از 70 دسی بل می تواند مشکل ایجاد نماید . در یک کارگاه سروصدای حاصل از ماشین آلات می تواند حاصل از یک لیفتراک را پنهان کند و در مکالمه ایجاد مزاحت نماید .

2-  دیدگاه آسایش : صدا می تواند به عنوان یک عامل فشار انگیز محیطی عمل نماید . لذا روی راندمان فکری و ذهنی کارگران تاثیر سوء بگذارد و روی بهره وری تاثیر گذاشته و ضریب خطا را افزایش می دهد .

3-  دیدگاه بهداشتی : به طور کلی صدایی بی خطر شمرده می شود که 90 درصد یا بیشتر افرادی که در معرض آن قرار دارند دچار اختلال شنوایی نشوند . افت شنوایی ناشی از سروصدا یک بیماری غیر قابل برگشت و لاعلاج است که فقط با کمکهای شنوایی می توان به میزان مختصری آن را صحت بخشید .

 

موارد قانونی :

ماده 85 قانون کار : برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور ، رعایت دستورالعملهایی که از طرف شورای عالی حفاظت فنی و وزارت بهداشت و درمان تدوین می شود برای کلیه کارگاهها ، کارفرمایان و کارگران و کارآموزان اامی می باشد .

تبصره : کارگاههای خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می باشد .

 

 

ماده 88 قانون کار : اشخاص حقیقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب می باشند .

 

ماده 91 قانون کار : کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدها موضوع ماده 85 این قانون مکلف اند براساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند .

 

ماده 95 قانون کار : مسئولیت اجرای مقررات و ظوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحدهای موضوع ذکر شده در ماده 85 قانون کار خواهد بود . هرگاه در کارگاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد حادثه ای رخ دهد شخص کارفرما مسئول مذکور از نظر کیفی و حقوقی و نیز مجازاتهای مندرج در این قانون مسئول است .

 

ماده 52 قانون کار : در کارهای سخت و زیان آور و زیر زمینی ساعات کار نباید بیش از ساعات در روز و 37 در هفته نماید .

 

ماده 17045 آیین نامه حفاظت و بهداشت کار : هرگاه در محیط کار صداها شدید و مداوم باشد اشخاصی که در آن محیط کار می کنند بایستی از وسایل حفاظتی پرده گوش استفاده نمایند . و همچنین طبق ماده 17046 آیین نامه حفاظت و بهداشت کار حفاظ پرده گوش دارای شرایط ذیل باشد :

 

       الف-  همه روزه تمیز باشند مگر انواعی که پس از یکمرتبه استعمال باید دور انداخته شوند .

       ‌ب-    قبل از آنکه شخص دیگری از آن استفاده نماید ضد عفونی گردد .

 

ماده 17046 آیین نامه حفاظت و بهداشت کار : وسیله حفاظتی گوش ها در مقابل جرقه ، ذرات فات و سایر اجسام خارجی باید از نوع توری زنگ نزن ، محکم و سبک با دور چرمی باشد که از پشت سر توسط فنر تسمه ای قابل تنظیم روی گوشها مستقر گردد .

 

ماده 17048 آیین نامه حفاظت و بهداشت کار : در مواقعی که دستگاه حفاظ گوش مورد استفاده قرار نمی گیرد باید در جعبه مخصوص نگهداری شود تا در اثر تماس با روغن و چربی و سایر مواد خراب نشود .

 

تعریف صوت :

   صوت شکلی از انرژی است که توسط سازوکار شنوایی قابل تشخیص است و به بیان ساده صورت هر چیزی است که شنیده می شود .

 

  محدوده فرکانس قابل درک برای انسان بین 16 – 20000 هرتز است . امواج خارج از این محدوده فرکانس را مادون صوت و ماواء صوت نامند . 

 

انواع صوت از نظر مشکل امواج :

1-  صوت ساده : شامل یک موج سینوسی ساده است . این موج در طبیعت وجود نداشته و در آزمایشگاه و برای مصارف خاص تولید می شود .

2-  صوت مختلط دوره ای : در این امواج یک فرکانس اصلی و چند فرکانس فرعی وجود دارد که با هم رابطه منظم و نوعاً از پیش طراحی شده دارند . این امواج اثر نا خوشایندی ندارند . اصوات موسیقی ، اصوات موجود در طبیعت و مکالمه از این دسته اند .

3-  اصوات مختلط غیر دورهای : در این دسته رابطه معین یا پیش بینی شده ای بین طول موجها و نیز در فرکانس و دامنه امواج وجود ندارد . این اصوات عموما نا خاسته ، نا خوشایند و تا حدودی اجتناب ناپذیر هستند. در صنعت یکی از راههای اتلاف انرژی این گروه از اصوات است .

 

کمیتهای اندازه گیری صوت :

توان صوت : مقدار انرژی صوتی است که در واحد زمان در منبع صوتی تولید می شود که برحسب وات بیان می گردد .                                                      

زمان S ) ) / انرژی( J )  =  توان( W )

 

شدت صوت : مقدار انرژی صوتی است که در واحد زمان از واحد سطح می گذرد . سطح مذکور عمود بر راستای انتشار موج صوتی است . واحد آن وات بر متر مربع W/M^2 است . هرچه شدت صوت بیشتر باشد ، احساس صدا شدیدتر خواهد بود .

I ( W / M^2 ) = W/A

فشار صوت : فشار در هر نقطه نیروی وارد بر سطح است . P = F / A فشار صوت بر حسب پاسگال Pa = N / M^2 در سیستم MXS و واحد متعارق آن در فیزیک صوت ، و در سیستم CGS میکروبار Mbar ( din / cm^2 ) است .

1Pa = 10 Mbar

 

اثرات صدا بر انسان :

صدا بصورت امواج مکانیکی می تواند در کل بدن از جمله دستگاه شنوایی تاثیر سوء داشته باشد . البته این تاثیر از نظر اپیدمیولوژیک زمانی می تواند اهمیت داشته باشد که سبب اختلال فیزیولوژیک در بدن نماید . در محیط های کاری نیز از این دیدگاه صدا مورد توجه قرار میگیرد .

 

اثرات صدا بر انسان از چند جنبه مورد توجه قرار میگیرد :

 

1-  صدمه به دستگاه شنوایی : این صدمات به طور عمده شامل چند اثر می باشد که عبارتند از :

·  افت موقت شنوایی ( TTS ) و افت دائم شنوایی ( PTS ) ، این دو تحت عنوان کلی افت شنوایی ناشی از صدا ( NIHL ) Noise Induced Hearing Loss بیان می شود .

·    ضربه صوتی ( َAcouslic Throuma )

·    وزوز گوش ( Tinitus )

2-  تداخل با کلمه : در صورت وجود صدای زمینه مخصوصا در فرکانس های حدود مکالمه        ( 1000- 4000 ) هرتز می تواند ادتباط بیت افراد را از طریق کلامی مختل سازد و باعث بروز اشتباه و نیز حوادث گردد .

3-  اثر روی اندام بینایی : در مواجهه با صدا ، کنترل تطابق و تعقیب اشیاء به هم می خورد و عکس العمل به نور کم می شود .

4-  اثر بر سیستم تعادلی ( گیجی ، تهوع ، اختلال در راه رفتن )

5-  ناراحتی اجتماعی مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی و خانوادگی .

6-  اثرات عصبی : اثر بر دستگاه گوارش اختلالات و حتی دردهای شکمی و ترشح زیاد اسید معده و تشدید بیماریهای مرتبط .

7-  اثرات فیزیولوژیکی عمومی : صدا می تواند باعث تحریک عصبی شده ، ضربان قلب ، فشار خون و مصرف اکسیژن و تعداد تنفس را افزایش دهد که این تغییرات بر عملکرد دستگاههای بدن اثر نامطلوبی دارد.

8-  اثرات جانبی : شامل کاهش راندمان کار ، افزایش ریسک حوادث .

 

استانداردهای صدا :

    اصولا در بیان حد مجاز صدا یک تراز معین در مقیاس A برای 8 ساعت کار روزانه و 40 ساعت کار هماهنگی اعلام گردیده و حد سقفی برای مواجهه تیر آستانه دردناکی یا 140 دسی بل اعلام شده است . در صورتی که کارگر بیش از تراز مجاز مواجه داشته باشد زمان مواجهه وی باید کاهش یابد . بطور فراردادی به ازای افزایش 2 یا 3 یا 5 دسی بل فشار صوت مدت زمان مواجه نصف می گردد. این شیوه را تحت عنوان قاعده 2 یا 3 یا 5 دسی بل بیان می نمایند .

 

  مهمترین مقادیر توصیه شده برای تراز مجاز فشار صوت و زمان مواجهه با صدا در جدول نیز آمده است . استاندارد مورد پذیرش در ایران براساس توصیه کمیته فنی بهدشت حرفه ای کشور تراز فشار صوت 85 دسی بل با قاعده 3 دسی بل است . بر اساس استاندارد 85 دسی بل با قاعده 3 دسی بل زمان مجاز مواجهه از طریق رابطه زیر تعیین می شود .

 

Ta(hr) = 8 / [ 0.33 * (SPL – 85) ]

 

Ta = مدت زمان مجاز مواجهه روزانه بر حسب (hr)

SPL = تراز فشار صوت ((db

 

روش اندازه گیری و ارزیابی صدا :

         برای اندازه گیری و ارزیابی صدا ، شناخت کامل نسبت به روشهای اندازه گیری ، خصوصیات محیط کار و چگونگی کارگر اهمیت دارد . مهمترین نکاتی که باید قبل از اقدام به اندازه گیری و ارزیابی در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است :

 

هدف اندازه گیری :

1-    اندازه گیری محیطی صدا

2-    اندازه گیری و مشخص نمودن میزان مواجهه کارگر

3-    اندازه گیری بمنظور معین نمودن منابع اصلی تولید صدا

4-    اندازه گیری صدای یک دستگاه معین برای اهداف صنعتی ( مثلا عیب یابی و بازرسی فنی )

5-    اندازه گیری برای مشخص نمودن آنالیز فرکانس

6-    اندازه گیری برای تعیین روش چگونگی کنترل صدا

 

وسیله اندازه گیری :

         وسایل اندازه گیری براساس نوع هدف متفاوت است . از دستگاه تراز سنج صوت برای اندازه گیری تراز فشار صوت طراحی گردیده است . هر تراز منبع صوت دارای حداقل سه بخش اساسی است :

1-    میکروفن در سه نوع مختلف

·   میکروفن یستالی : که از یسالهای پیشرو و کوارتز الکتریک تشکیل شده است . این یستالها دارای خاصیتی می باشند که وقتی به آنها فشار وارد کنند جران الکتریکی به آنها وصل شود جریان مکانیکی می دهند در واقع این کریستالها یک نوع مبدل هستند که انرژی الکتریکی را به مکانیکی تبدیل می کنند و بالعکس .

·   میکروفن دینامیکی : اساس این میکروفن ها از نظر ساختمانی یک سیم پیچ است که در یک میدان مغناطیسی قرار دارد که این میکروفن ها به میدان الکتریکی و مغناطیسی حساس است ولی حساسیت پایینی به درجه حرارت دارد .

·   میکروفن خازنی : این میکروفن از یک خازن تشکیل شده است که صفحات جوش آن دیافراگمی است که تحت کشش یا فشار تغییر کمان پیدا می کند . فشار صوت وارد بر آن می تواند علت تغییر فاصله دو صفحه جوش شده و ظرفیت خازنی را تغییر دهد این میکروفن در برابر میدانهای الکتریکی و مغناطیسی و همچنین فشار مقاوم بوده ولی به رطوبت هوا حساس می باشد .

2-    پردازشگر

 شامل تقویت کننده پالس ، کاهش دهنده شبکه سرعت پاسخ دستگاه و مدارهای محاسب برای منظورهای خاص می باشد .

     3- نمایشگر

نمایشگر دستگاه تراز سنج صوت می تواند عقربه ای یا دیجیتالی باشد که دقت آن در نوع دیجیتالی بیشتر بوده .

 

برای اندازه گیری به منظور ناحیه بندی ، که مناطق احتیاط و خطر در کارگاه را معلوم می کند اندازه گیری تراز فشار صوت در شبکه توزین فرکانس A و برای آنالیز فرکانس صوت از شبکه C یا lin همراه با آنالیزور می توان کمک گرفت . در شبکه  lin مقدار نمایش داده شده دقیقا برابر با تراز واقعی فشار صوت است .

 

کالیبراسیون :

   قبل از هر بار اندازه گیری باید از صحت و دقت کار دستگاه ترازسنج صوت مطمئن شد که برای کالیبره کردن ابتدا کالیبراتور را روی میکروفن دستگاه قرار می دهیم و بعد با زدن دکمه و قرار دادن آن روی 104 دسی بل دستگاه نیز همان 104 دسی بل را نشان دهد و بعد دکمه را روی 94 قرار می دهیم که باید دستگاه همان 94 دسی بل را نشان دهد که اگر نشان ندهد در غیر اینصورت با پیچ کوشتی روی عدد خاص کالیبره می شود . لازم به تذکر است هر دستگاهی به روش خود کالیبره می شود ولی اکثر به روش بالا کالیبره می شوند البته بعضی از دستگاهها وجود دارد که اتو کالیبره هستند .

 

روشهای اندازه گیری صوت :

    روشهای اندازه گیری سروصدا یا بر حسب تغییرات زمان سروصدا می باشد که ماکزیمم و مینیمم سروصدای محیط در ساعات کار مشخص می شود و یا بر حسب توزیع مکانی می باد که خود شامل موارد زیر است :

1-  روش ایستگاه بندی : تقسیم کارگاه مورد اندازه گیری به مربع های1*1 ،2*2 ،3*3 ، 4*4، 5*5، که برحسب وسعت کارگاه و نحوه چیدمان دیستگاهها انتخاب می شود و اندازه گیری در مرکز مربع ها انجام می شود . در اندازه گیری صوت در کارگاههای تا 50 متر مربع به نواحی با ابعاد یک متر، کارگاههای تا 100 متر مربع به نواحی با ابعاد 2 متر و کارگاههای وسیعتر را به نواحی با ابعاد حداکثر 5 تر تقسیم بندی می شود ، البته همانطور که گفته شد بصورت انتخابی می باشد . در این اندازه گیری ایستگاههایی  که در آن دستگاه قرار دارد مورد اندازه گیری قرار نمی گیرند . ایستگاهای تعیین شده می باید هر کدام با شماره خا

صدا (کلی)

  ,صدا ,، ,صوت ,کار ,گیری ,اندازه گیری ,می شود ,فشار صوت ,می توان ,در این